گزیده ای از متن مصاحبه روابط عمومی سازمان غذا و دارو با دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم، سرکار خانم دکتر طلعت قانع داروساز و متخصص سم شناسی و عضو هیات علمی سازمان غذا و دارو و عضو هیئت مدیره انجمن علمی سم شناسی و مسمومیت های ایران به مناسبت برگزاری هشتمین دوره هفته پیشگیری از مسمومیتها :
چطور شد که ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم تصمیم به برگزاری هفته پیشگیری از مسمومیت ها نمود؟
شیوه جدید زندگی ماشینی و دسترسی آسان به انواع مواد شیمیایی، داروها، سموم و ... بدون داشتن اطلاعات کافی از نحوه نگهداری، مصرف، عوارض، خطرات و هشدارهای مربوط به آن، شیوع مسمومیت های اتفاقی و تعمدی را در جامعه به میزان زیادی افزایش داده است.
بسیاری از ضایعات ناشی از بروز مسمومیت ها به سادگی قابل پیشگیری می باشند و با نگاهی نو به روند آموزش نحوه پیشگیری از مسمومیت ها و توجه به این نکته که "شاید قربانی بعدی یکی از انواع مسمومیت من یا خانواده من باشد" هیچگاه خطر را از خود دور نخواهیم دید. چراکه یک لحظه غفلت خصوصاًدر کودکان می تواند منجر به عوارض دائمی وآزار دهنده ناشی از مسمومیت شود.
وقوع مسمومیت های حرفه ای حاد و مزمن در کارگران شاغل در کارخانجات صنایع شیمیایی از یک سو و استفاده از وسایل گاز سوز و مواد شیمیایی و شوینده در منازل و فقدان آگاهی های کافی در اغلب خانواده ها از سوی دیگر، خطرات جدی را متوجه آنان می کند. خصوصاً کودکان زیر 5 سال بر اساس آمار، صدمه پذیرترین گروه به شمار می روند.
همچنین جوان بودن جمعیت کشور و مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با آن و همچنین سوء مصرف مواد مخدر، تعداد مسمومیت های عمدی از جمله خودکشی را نیز افزایش داده است. به طوری که بسیاری از افراد بدون توجه به باورهای مذهبی و سایر عواقب اجتماعی و خانوادگی، اقدام به خودکشی می نمایند. اگرچه بسیاری از این مسمومیت ها توسط گروه پزشکی کنترل شده و به مرگ منتهی نمی گردد ولیکن خسارات جبران ناپذیری را به پیکره اقتصاد، سلامت و بهداشت جسمی و روانی جامعه و خانواده ها وارد خواهد نمود.
آمار بالای مصرف داروها در جامعه از یک سو احتمال بروز تداخلات دارویی را بالا خواهد برد و از سوی دیگر اشتباهاتی که ضمن تجویز و مصرف دارو به صورت ناخواسته صورت می گیرد ممکن است بیمار را به سمت مصرف مقادیر بالاتر از دوز درمانی و متاسفانه عوارض ناشی از مسمومیت با داروها سوق دهد. این امر خصوصاً در مصرف دارو توسط سالمندان حائز اهمیت است.
دسترسی آسان به دارو در منازل و عدم نگهداری صحیح آنها همراه با افزایش تعداد بیماران افسرده و آگاهی عامه مردم از قابلیت کشندگی برخی داروها، متاسفانه جامعه را نسبت به مسمومیت های ناشی از داروها خصوصاً شکل تعمدی آن آسیب پذیرتر نموده است.
ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو، پس از نامگذاری هفته نخست آبان ماه به عنوان "هفته پیشگیری از مسمومیت ها" در سال 1385، با مشارکت تمامی معاونت های غذا و دارو دانشگاههای علوم پزشکی کشور، هر سال اقدام به برگزاری فعالیت آموزشی- فرهنگی " هفته پیشگیری از مسمومیت ها" می نماید.
امید است با برنامه ریزی منسجم و حمایت مسئولین محترم، سازمان غذا و دارو و دانشگاههای علوم پزشکی کشور همراه با همکاری و مداخله دیگر سازمانها و نهاد های مرتبط با موضوع مانند صدا و سیما، شهرداری، وزارت آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی و ... به اصلی ترین اهداف برگزاری هفته مذکور که همان سلامت جامعه و کاهش مرگ و میر ناشی از مسمومیت ها می باشد نائل شود.
کمی در مورد آمار مرگ و میر ناشی از مسمومیت و ضرورت تکرار آموزشهای نحوه پیشگیری از مسمومیت ها در کشورمان صحبت کنید.
از آنجا که معتبرترین ارگان و منبع ارائه آمارهایی در این زمینه، سازمان پزشکی قانونی کشور می باشد، جادارد تا در همین جا از این سازمان به دلیل تعامل سازنده ای که با سازمان غذا و دارو در طی سالهای اخیر داشته است و آمارهای هشدار دهنده مرگ متعاقب انواع مسمومیت را در اختیار ما و جامعه قرار داده است کمال تشکر را بنماییم.
در طی سه سال 1389 تا 1391، به ترتیب 6035 نفر، 6176 نفر و 5414 نفر از هموطنانمان در اثر بروز انواع مسمومیت جان باخته اند. بیشترین مسمومیتی که در این سالها منجر به فوت شده است، مسمومیت ناشی از سوء مصرف مواد مخدر بوده است. به این ترتیب که بین 50 تا 60 درصد از مرگ و میر در هر سال به دلیل استعمال مواد مخدر حادث شده است.
رتبه بعدی مرگ و میر با 15 تا 25 درصد، در اختیار انواع سموم از قبیل قرص برنج، سموم دفع آفات نباتی، الکل، جونده کشها و سیانور و دیگر سموم بوده است که از این میان قرص برنج (نیمی از موارد) ، سموم دفع آفات نباتی و الکل جلودار مسمومیت های منجر به مرگ می باشند. بر اساس گزارشات بیمارستان لقمان حکیم تهران، از میان 933 مورد مسمومیت مراجعه شده به بخش مسمومین بیمارستان لقمان حکیم تهران در سال 1390، 391 مورد آن منحصر به مسمومیت با قرص برنج بوده است که با توجه به ممنوعیت خرید و فروش این سم در سطح عرضه و قاچاق بودن آن، تعداد مسمومین قابل توجه است و پیگیری و اعمال نظارت شدیدتری را طلب می کند چرا که پنجاه تا شصت درصد از آمار مرگ ناشی از سموم به همین سم اختصاص دارد.
مسمومیت ناشی از منوکسید کربن عامل 10 تا 13 درصد از مرگهای ناشی از مسمومیت می باشد. که با توجه به آغاز فصل سرما، باید به این نکته توجه بیشتری نمود. همانطور که به خاطر دارید، سال گذشته به جهت از دست دادن چند تن از همکاران متخصص پزشکمان در اثر بی توجه به نکات ایمنی در استفاده از وسایل گاز سوز، سال بدی برای جامعه پزشکی به شمار می رفت.
بر اساس گزارشات، در طی ده سال گذشته، از سال 1381 تا 1390، شاهد سیر صعودی مسمومیت های منجر به فوت ناشی از دارو می باشیم. آمار بدست آمده از مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم کشور کماکان درصد بالایی از مسمومیت دارویی یعنی شصت تا هفتاد درصد از کل مسمومیت های ثبت شده در این مراکز را نشان می دهد. جالب است بدانید بر اساس آماری که همکاران ما از بیمارستان کودکان مفید ارائه داده اند در 2 سال و نیم گذشته 52 مورد کودک مسمومیت به این بیمارستان مراجعه کرده اند که 79 درصد این مسمومیت ها در اثر مصرف اتفاقی و غیر تعمدی دارو بوده است. گرچه مرگ ناشی از مسمومیت با سموم در سال 90 کاهش نشان می دهد، ولی تعداد مسمومیت های ناشی از قرص برنج مراجعه کننده به بیمارستان مرجع مسمومیت ها در تهران (بیمارستان لقمان)، در شش ماهه اول سال 91 نسبت به مدت مشابه در سال 90، افزایش نشان داده است.
با بیان این آمار تکان دهنده، نه تنها ضرورت فرهنگ سازی و آموزش عمومی بدیهی به نظر می رسد، بلکه آموزش تخصصی به گروه پزشکی و اجباری شدن آموزش درمان مسمومیت ها بر ای دانشجویان پزشکی ضرورت می یابد. هدف ما از برگزاری هفته پیشگیری از مسمومیت ها در هر سال هم همین است تا با یادآوری نکات بسیار ساده ای، جامعه را تشویق به انجام و رعایت آن نماییم و بتوانیم موارد مسمومیت را به حداقل برسانیم.
برنامه های شما در برگزاری این هفته چیست؟
بطور کلی برای هر یک از روزهای هفته پیشگیری از مسمومیت ها (اول تا هفتم آبان ماه) ، یک موضوع در نظر گرفته شد تا اطلاع رسانی و آموزش جهت دار در همان راستا صورت گیرد:
چهارشنبه 1/8/92: روز پیشگیری از بروز مسمومیت ناشی داروها
به این دلیل که شایعترین علت مسمومیت گزارش شده به مراکزDPIC ایران در سال 1390 با 68.6 درصد، مسمومیت دارویی می باشد.
پنجشنبه 2/8/92: روز پیشگیری از مسمومیت ها در اطفال (پیشگیری از مسمومیت با سرب)
به این دلیل که کودکان زیر 5 سال اولین قربانی عدم رعایت نکات ایمنی در پیشگیری از بروز مسمومیت ها هستند.
جمعه 3/8/92: روز پیشگیری از مسمومیت ناشی از گازها و منوکسید کربن
به دلیل شروع فصل سرما و عدم توجه به نکات ایمنی در پیشگیری از گازگرفتگی
شنبه 4/8/92: روز پیشگیری از مسمومیت با مواد غذایی و گیاهان سمی
یکشنبه 5/8/92: روز پیشگیری از بروز مسمومیت با سموم دفع آفات، مواد شیمیایی و فلز سرب
تمرکز بر راههای پیشگیری از مسمومیت با سرب بر اساس سیاست ارسالی سال سازمان جهانی بهداشت در آبان سال جاری (2013).
دوشنبه 6/8/92: روز پیشگیری از مسمومیت ناشی از گزیدگی ها
سه شنبه 7/8/92: روز پیشگیری از مسمومیت ناشی از سوء مصرف مواد
توجه شود که از میان 62473 مورد مرگ با عوامل غیر طبیعی در سال 1390، سوء مصرف مواد مخدر با 5.8%، دومین عامل مرگ های غیر طبیعی متوفیان بوده است.