بیماری آلزایمر: (Alzheimer's disease) آلزایمر شایع ترین شکل
زوال عقلی است. این بیماری علاج ناپذیر ،
تحلیل برنده و مرگ آور است. غالبا در افراد بالای ۶۵ سال بروز می
کند ، هر چند آلزایمر زود هنگام با شیوع کمتر می تواند بسیار زودتر از این سن رخ
دهد. در سال ۲۰۰۶ میلادی ، ۲۶ میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا بودند و پیش
بینی می شود که تا سال ۲۰۵۰ میلادی از
هر ۸۵ نفر یک نفر مبتلا به آلزایمر وجود داشته باشد. بیماری
آلزایمر یک بیماری پیش رونده ، تحلیل برنده ی مغز
بوده که باعث مختل شدن شدید فکر و حافظه می شود.علائم این بیماری با از دست دادن
قدرت حفظ اطلاعات بخصوص حافظه موقت در دوران پیری آغاز شده و به تدریج با از دست
دادن قدرت تشخیص زمان، افسردگی، از دست دادن قدرت تکلم،
گوشه‌گیری و سرانجام مرگ به پایان می‌رسد. مرگ
پس از پنج تا ده سال از بروز علائم اتفاق می‌افتد؛ اما بیماری حدود بیست سال قبل
از ظهور علائم آغاز شده‌است. باید توجه کنیم که در مواردی این بیماری قابل پیشگیری
است که در ادامه مطالب به آن اشاره شده است.
تاریخچه: در سال
۱۹۰۱ روان‌شناس و عصب‌شناس آلمانی آلویز آلزهایمر اولین مورد این بیماری را کشف و در
مورد آن مطالبی نوشت، که بعدها به بیماری آلزایمر معروف شد. بیمار یک زن ۵۰ ساله
بود به اسم «آگوست دتر». آلویز آلزهایمر این زن را از زمان بستری شدنش در
آسایشگاهی در شهر فرانکفورت تا زمان مرگ او در سال ۱۹۰۶ همراهی کرد.
- علل بیوشیمیایی ایجاد بیماری آلزایمر: فرضیه های در حال رقابتی وجود دارند که در
حال تلاش برای بیان علت بیماری می باشند. قدیمی ترین فرضیه ، که در آن در دسترس
ترین روشهای دارو درمانی مبنا هستند ، فرضیه ی کولینرژیک است ، که پیشنهاد می کند
بیماری آلزایمر به علت کاهش سنتز
استیل کولین انتقال دهنده یا پیام رسان عصبی
ایجاد می شود.در سال ۱۹۹۱ ، فرضیه ی آمیلوئید نتیجه گیری نمود که رسوبات آمیلوئید
بتا (Aβ) علت اساسی بیماری می باشد.
پشتیبانی از این نتیجه گیری از محل یک ژن برای پروتئین پیش ساز آمیلوئید بتا (APP) بر روی کروموزوم شماره ی ۲۱ نشأ ت می گیرد
، همراه با این واقعیت که افراد مبتلا به تریزومی ۲۱ (سندروم داون) یک نسخه ی ژن
اضافی دارند که تقریبا به صورت گسترده بیماری آلزایمر را تا سن ۴۰ سالگی بروز می
کند.
- ژنتیک بیماری آلزایمر :بیماری
آلزایمریک بیماری پیچیده چندعاملی است. سن
بالا ، سابقه خانوادگی ، جنس مونث بودن و سندرم داون ، مهمترین عوامل خطر ساز برای
آلزایمر هستند. حدود۱۰ درصد موارد آن بصورت ارثی است.اگر بیماران ، خویشاوند درجه
اولی داشته باشند که آلزایمر در او پس از 65 سالگی بروز کرده باشد، خطر نسبی
ابتلای آنها 3 - 6 برابر ، افزایش می یابد. اگر بیماران خواهر یا برادری مبتلا به
آلزایمر پیش از 60 سالگی و نیز یک والد مبتلا باشند، خطر نسبی آنها 7 - 9 برابر می
شود.
- آلزایمر
و گروه‌های خونی: گروه خونی افراد می‌تواند در ابتلای آنها به
بیماری‌های زوال شناختی مانند آلزایمر تأثیرگذار باشد. گروه خونی نقش مهمی در رشد سیستم ایمنی بدن ایفا کرده و ممکن است باعث خطر بالاتر
ابتلا به زوال شناختی شود. افراد دارای گروه خونی O از ماده خاکستری بیشتری در مغزخود نسبت
به گروه‌های خونی A و B و AB برخوردارند
که این امر به حفاظت در برابر بیماری‌هایی مانند آلزایمر کمک خواهد کرد.
- بیماری
آلزایمر چقدر رواج دارد؟ انواع مختلفی از
زوال عقل (dementia) وجود
دارد اما بیماری آلزایمر مسبب اکثر موارد از دست دادن حافظه و کاهش قدرت شناختی
است. همانطور که گفتیم آلزایمر رایج ترین نوع از زوال مغز است، برای مثال 64% از
موارد زوال عقل در کانادا در اثر آلزایمر ایجاد می شود. باید دانست آلزایمر را
نباید بخشی طبیعی از فرآیند کهولت تلقی کرد. آمارهای مربوط به سال 2013 حاکی از آن
است که در بیش از 10 درصد افراد بالای 65 سال به این بیماری مبتلا هستند و در مورد
افراد بالای 85 سال این نسبت به یک سوم می رسد. بیماری
الزایمر ششمین علت اصلی مرگ در ایالات متحده است. بین
سال های 2000 تا 2014، مرگ ناشی از سکته مغزی،بیماری قلب و سرطان پروستات به ترتیب
21٪، 14٪ و 9٪ کاهش یافت، در حالی که مرگ و میر ناشی از AD 89٪ افزایش یافته است.
·
نشانه های ابتلا به بیماری آلزایمر :
-
کاهش شنوایی
-
از
دست رفتن حس بویایی : کاهش
توانایی در تعیین و تشخیص
بوها قبل از کاهش
حافظه ایجاد می شود.
-
افسردگی
: تقریبا 50 درصد بیماران
مبتلا به آلزایمر قبل از بروز تغییرات شخصیتی در آنها ، افسردگی را تجربه کرده اند.
-
اختلال فضای بینایی : ناتوانی در دنبال
کردن و یادآوری جهات بینایی یا کپی کردن
و نقاشی کردن تصاویری که فرد آنها را دیده است.
-
برای بسیاری از افراد، اولین علامت بیماری
آلزایمر از دست دادن حافظه می باشد. اغلب، فردی که با مشکل حافظه مواجه می شود،
متوجه مشکل خود نمی باشد اما خانواده و دوستان وی می توانند این مشکل را تشخیص
دهند.
·
در
مراحل پیشرفته تر بیماری آلزایمر، بیمار ممکن است با علائم زیر مواجه شود؛
- مشکل در تصمیم گیری
-
اشتباه
کردن در تشخیص روز های هفته، ماه و یا حتی ساعت
-
گم
شدن در مکان هایی که قبلاً به خوبی با آن مکان ها آشنا بوده و ممکن است حتی سال ها
در آن منطقه ها زندگی کرده باشد
-
مشکل
در یادگیری و به یاد آوردن اطلاعات جدیدی که به حافظه سپرده شده اند
-
مشکل
با پیدا کردن لغت یا عبارت صحیح برای بیان کردن منظور خود در هنگام صحبت کردن
-
مشکل
در انجام کار های روزانه مانند غذا پختن و پرداخت صورت حساب ها
علائم بیماری آلزایمر به
آرامی و به صورت مداوم بدتر می شوند. با بدتر شدن بیماری آلزایمر، ممکن است
مبتلایان به این بیماری، علل خصوص در اواخر روز و در شب ها، احساس بی قراری و
سرگردانی کنند. با گذشت زمان، ممکن است فعالیت های آنها تغییرات بسیاری داشته
باشد. ممکن است چیزهایی را ببینند و یا بشنوند که وجود خارجی ندارند. ممکن است از
خانواده و دوستانشان کناره گیری کنند. ممکن است فکر کنند که دیگران به آنها دروغ
می گویند و یا می خواهند سوء استفاده کنند و یا سر او را کلاه بگذارند و به او
آسیب بزنند.
البته
باید توجه داشت که هیچگاه داشتن علائم ذکر شده دلیل قطعی وجود بیماری آلزایمر
نیست. حتی گاهی استرس واضطراب مقطعی می تواند باعث بروز چنین علائمی در انسان شود.
- تشخیص آلزایمر : تشخیص بیماری
آلزایمر کار آسانی نیست و هیچ تست مشخصی برای تشخیص آن وجود ندارد، بنابراین اولین
کاری که پزشک در این راستا انجام می دهد حذف سایر مشکلات احتمالی قبل از آن است که
مشخص شود آیا علائم و نشانه های ذهنی آن قدر شدید هستند که بتوان آنها را نوعی
زوال عقل دانست یا خیر.
پزشکان برای انجام این مهم معمولاً
اقدامات زیر را انجام می دهند:
·
گرفتن
سابقه (سؤال در مورد نشانه ها و فعالیت های روزانه)
·
انجام
معاینات فیزیکی برای یافتن هر گونه نشانه، مانند، سکته، بیماری قلبی یا بیماری
کلیوی
·
بررسی
عملکرد سیستم عصبی برای مثال از طریق آزمودن تعادل، حواس پنجگانه و عکس العمل ها
-
بسته به
نتایج این بررسی ها ممکن است موارد ذیل نیز لازم دانسته شود:
·
انجام
آزمایش خون
·
تصویر
برداری از مغز (سی تی اسکن، ام.آر.آی)
گاهی
اوقات زوال مغز به ناهنجاری های مادرزادی مربوط است مانند بیماری هانتینگتون. به
همین دلیل انجام آزمایشات ژنتیک هم لازم خواهد بود. در مورد برخی افراد بررسی
بیمار به لحاظ ابتلا به افسردگی نیز ضرورت می یابد. یکی دیگر از روشهای جدید تشخیص زودهنگام
آلزایمر از طریق بزاق است. با بررسی سطح هورمون استرس در بزاق می‌توان احتمال
آلزایمر و زوال عقل در سالمندان را تشخیص داد.انجام
آزمایشات عملکرد تیروئید ، ارزیابی B12، رد
کردن مشکلات متابولیکی (ازجمله برای آزمایشات عملکرد کلیه ، سطوح الکترولیت و
دیابت) ، ارزیابی سطح فلزات سنگین (مانند سرب ، جیوه) و کم خونی یا آنمی از دیگر
راهکارهای تکمیلی تشخیص است. همچنین ممکن است آزمایشاتی مانند MRI و CT scan نیز انجام شوند. البته این آزمایش ها به
خودی خود نمی توانند ابتلای فرد را به بیماری آلزایمر تائید کنند.
- پیشگیری:
هنوز راه ثابت شده‌ای برای جلوگیری از ابتلاء به آلزایمر وجودندارد، چراکه عامل و
یا عوامل اصلی این بیماری ناشناخته است.پژوهش‌ها نشان می‌دهند که دیابت و هر
بیماری دیگری که بر قند خون تأثیر داشته باشد، در عملکرد مغز و سیستم اعصاب اختلال
وارد می‌کند. افزایش قند خون، سبب افزایش سطح آمیلوئید بتا در بدن بیمار می‌شود.
آمیلوئید بتا نشان دهنده پپتیدهایی از اسید آمینه هستند که مهمترین جزء پلاک‌های
آمیلوئید در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر به شمار می‌آیند. با این حال یکی از بهترین راه‌هایی که امروزه
برای پیشگیری از ابتلاء به آلزایمر بیان می‌شود، همان راه‌هایی است که برای کاهش
خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی بیان می‌شوند.کنترل موارد مهمی که بر سلامت قلب
تأثیر
دارد، مانند، فشارخون بالا، چاقی و دیابت ممکن است بتواند به پیشگیری از
ابتلاء به آلزایمر کمک کند.افزایش تحرک و فعالیت جسمی، روابط اجتماعی و رژیم غذایی سالم می‌تواند خطر ابتلاء به آلزایمر را کاهش دهد.برای
پیشگیری، استفاده از ذهن مثل یادگیری دو زبان و حل جدول، معاشرت با دیگران، انتخاب
زندگی سالم، کنترل کلسترول، جلوگیری از چاقی، تغذیه سالم، مصرف امگا ۳و ماهی، ورزش کردن و توجه به فشار و قند و پیشگیری از
ضربه سر کمک کننده است.آنتی اکسیدان ها،
ویتامین C و E نیز در کاهش خطر آلزایمر موثر هستند.
- براساس
یافته های دانشمندان دانشگاه کلیولند در
اوهایو افرادی که از نظر جسمی و فکری فعال هستند به مراتب کمتر از دیگران در معرض
بیماری خطرناک الزایمر قرار می گیرند.
عموما از رژیم غذایی
مدیترانه ای به عنوان تغذیه ای سالم یاد می شود.این رژیم
غذایی سرشار از میوه، سبزیجات و غلات، مقداری ماهی و مقدار بسیار کمی لبنیات و
گوشت است.
عامل اصلی ایجاد آلزایمر،
رادیکال های آزاد اکسید کننده هستند که با افزایش سن بیشتر تولید می شوند.پیشنهاد
شده اگر میخواهید جلوی تولید آنها را بگیرید یا تولید آنها را به حداقل برسانید
روزی دو تا سه لیوان آب سیب و یا سه تا چهار عدد سیب میل کنید. زردچوبه در درمان و پیشگیـری از بیماری آلزایمر موثر است. در طب سنتی زردچوبه از هزاران سـال پیش به
عنوان
یک ماده ضد التهاب در درمـان بیماری های مزمن و ناتوان کننـده کـاربـرد داشته است.
- درمان
بیماری آلزایمر
در حال حاضر درمان بیماری آلزایمر
بیشتر شامل درمان‌های علامتی، درمان اختلالات رفتاری و داروهای کاهنده سیر پیشرفت
بیماری است.
داروشناسی
: داروهای آرام بخش و ضد جنون- داروهای ضد کولین
استراز- ممانتین(Ebixa,
Namenda)
به تازگی داروی گیاهی ملیتروپیک برای کنترل
آلزایمر و علائم تحریک پذیری در پژوهشکده گیاهان دارویی در ایران ساخته شده.
تمرینات ورزشی:
فعالیت‌های
بدنی که باعث افزایش ضربان قلب می‌شوند برای سلامت کلی بدن مفید هستند. این
تمرینات می‌توانند سلامت مغز را بهبود ببخشند.مطالعات انجام شده در انجمن بیماران
آلزایمری نشان می‌دهد که ورزش می‌تواند اثرات مثبتی بر روی این بیماری داشته باشد.
ورزشکاران نشانه‌های اضطراب، تحریک پذیری و افسردگی کمتری
داشتند. به همین خاطر به این افراد توصیه می‌شود سه روز در هفته و در هر کدام به
مدت ۲۰ الی
۳۰ دقیقه به تمرینات ورزشی
بپردازند.
تعامل در فعالیت‌های ذهنی و اجتماعی:
تعامل
در فعالیت‌های ذهنی و اجتماعی می‌تواند نشانه‌های آلزایمر را بهبود ببخشد.. زمانی که این موارد با تمرینات ورزشی و رژیم غذایی سالم ترکیب می‌شود می‌تواند تاثیر بیشتری داشته
باشد. علاوه بر این، ارتباط داشتن با افراد می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی را کاهش
دهد .متخصصان توصیه می‌کنند
بیماران مبتلا به آلزایمر در فعالیت‌هایی همچون دیدن کنسرت و تئاتر ها شرکت کنند.
اینکار می‌تواند نشانه‌های موجود را تا حد زیادی بهبود ببخشد.
- در
سال ۲۰۰۶ میلادی ۲۶٫۶ میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا بودند و پیش‌بینی می‌شود
که در سال ۲۰۵۰ میلادی از هر ۸۵ نفر یک مبتلا به آلزایمر وجود داشته باشد. روز جهانی آلزایمر همه ساله روز ۲۱
سپتامبر یا ۳۰ شهریور به مناسبت روز جهانی آلزایمردر
دنیا مراسم و همایش‌های مختلف برگزار می‌شود.
جالب است که شعار سال ۲۰۰۸ برای این روز (No time to lose) بوده است - به این معنی که زمانی برای تلف کردن نداریم- پس مراقب سلامتی خود و عزیزانمان باشیم.
(جمع
آوری و تنظیم: شاهین شکری)